قرارهای حقوقی
قرارها مانند احکام رای شمرده شده و قسمت عمده ی تصمیمات (اعمال) دادگاه ها را تشکیل می دهند. در دادگاه از شروع دادرسی تا پایان آن معمولا قرارهای پرشمار و گوناگونی صادر می شود افزون بر آن حتی در مواردی نیز که دعوایی به معنای دقیق واژه اقامه نشده دادگاه ممکن است نسبت به صدور قرار اقدام کند (مانند قرار تامین خواسته)در اینجا مناسب است پس از ارائه ی معیار قرار به دسته بندی آن پرداخته و سایر مسائل مربوط از جمله تنظیم ابلاغ و آثار آن بررسی شود
انواع قرار
قرار ها را می توان از جهات مختلف دسته بندی نمود :از حیث قابلیت تجدید نظر به قرار قطعی و غیرقطعی از جهت قابلیت فرجام قابلیت فرجام به قرار نهایی و غیر نهایی قابل تقسیم بندی می باشند ملاک تمیز قرار های مزبور همان است که در مورد احکام نیز بررسی شده است .
الف . قرار اعدادی یا مقدماتی
قرار اعدادی یا مقدماتی (تحضیری)قراری است که برای این صادر می شود که پرونده را آماده ی صدور رای قاطع نماید پس از بررسی انواع قرارهای اعدادی شیوه ی تنظیم ابلاغ و آثار آنها مورد بررسی قرار می گیرد
انواع قرارهای اعدادی
۱. قرار تحقیق محلی
در مواردی اصحاب دعوا برای اثبات ادعا و یا دادگاه برای احراز موضوع به اطلاعات اهل محل رجوع می نمایند در این صورت دادگاه قرار تحقیق محلی صادر می نماید این قرار چون برای این صادر می شود که پرونده را آماده ی صدور رای قاطع نماید از قرار های اعدادی یا مقدماتی شمرده می شود
۲. قرار معاینه محل
در مواردی اصحاب دعوا برای اثبات ادعا و یا دادگاه برای احراز موضوع لازم می دانند که وضعیت محل و همچنین مال منقولی که حمل آن به دادگاه امکان ندارد از نزدیک دیده شود در این صورت دادگاه اقدام به صدور قرار معاینه محل می نماید.
۳. قرار کارشناسی
تشخیص موضوع مورد اختلاف در مواردی به این علت که دارای جنبه فنی و تخصصی است مستلزم اظهار نظر اشخاصی است که دارای فن و تخصص مربوط می باشند در این صورت دادگاه قرار کارشناسی صادر می کند.
۴. قرار اتیان سوگند
به موجب ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی جدید در صورتی که برای اثبات ادعا درخواست سوگند طرف مقابل شود دادگاه در صورت پذیرفتن درخواست باید قرار اتیان سوگند صادر نماید.
۵. قرار تطبیق
در مواردی که دادگاه برای رسیدگی به صحت و اصالت سندی که مورد ادعا جعل واقع شده تصمیم می گیرد که سند متنازل فیه را با اسناد ((مسلم الصدور))تطبیق دهد و آوردن این اسناد به محل تطبیق ممکن نبوده و یا به نظر دادگاه مصلحت نباشد به موجب قرار دادگاه تطبیق مزبور در محلی که اسناد و نوشته های ((مسلم الصدور))قرار دارد انجام می شود
۶. قرار اناطه
هرگاه رسیدگی به دعوا منوط به اثبات ادعایی باشد که رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه دیگری است رسیدگی به دعوا تا اتخاذ تصمیم از مرجع صلاحیتدار متوقف می شود در این مورد خواهان مکلف است ظرف یک ماه در دادگاه صالح اقامه ی دعوا کند و رسید آن را به دفتر دادگاه رسیدگی کننده تسلیم نماید در این صورت دادگاه قرار اناطه صادر می کند
۷. قرار قرینه (تمهیدی)و ساده
در مواردی صدور قرار اعدادی نشانه ی این است که دادگاه اصل استحقاق خواهان در حق مورد مطالبه را احراز نموده و صدور قرار و اجرای آن تنها برای تعیین نوع یا میزان حقوق وی می باشد در چنین صورتی قرار اعدادی را قرار قرینه یا قرار تمهیدی گویند.
شیوه ی تنظیم قرارهای اعدادی
گفته شده که قرارهای اعدادی علی القاعده در جریان دادرسی و پیش از اعلام ختم آن صادر می شوند (البته صدور قرارهایی مانند قرار کارشناسی در مرحله ی اجرای حکم نیز بسیار رایج است) قانونگذار شکل و محتوای قرار های اعدادی یا مقدماتی را مشمول مقررات ویژه ای قرار نداده است. بنابراین قرارهای اعدادی روی برگ های صورت جلسه ی معمولی علی الاصول به خط دادرس صادر کننده نگارش یافته و توسط وی امضا می شود در قرار های اعدادی موضوع قرار زمان محل و شیوه ی اجرای قرار شخص یا مقامی که باید آن را اجرا نماید و عندالاقتضا طرفی که باید هزینه آن را بپردازد حسب مورد نوشته می شود. قرار های اعدادی برخلاف آرای قاطع دعوا((پاک نویس))نمی شوند یا به بیان دیگر به شکل دادنامه تنظیم نمی شوند زیرا افزون بر اینکه قرار به اصحاب دعوا ابلاغ نمی شود به تنهایی قابل شکایت نمی باشد و با صدور آنها نیز پرونده نگهداری می شود . در نتیجه اصحاب دعوا علی القاعده زمانی از صدور قرار های مزبور آگاه می شوند که دفتر دادگاه هزینه ی اجرای آن را مطالبه نماید (قرار کارشناسی) و یا تاریخ اجرای ان به آنها ابلاغ گردد(قرار تحقیق محلی و معاینه ی محل)و یا برای دیدن نتیجه اجرای آن و طرح اعتراض احتمالی دعوت شوند.