مطالبه وجه چک

شیوه های صدور چک

چک ممکن است به صور مختلفی از حیث زمان پرداخت وجه و دارنده آن صادرگردد ،مطابق قانون صدور چک چنانچه تاریخ پرداخت وجه چک برای همان روز صدور آن باشد چک حال (به روز ) میباشد و به محض ارائه به بانک بایستی وجه آن پرداخت گردد و چنانچه برای تاریخی پس از تاریخ صدور باشد (که ممکن است یک روز الی چند ماه و سال بعد از تاریخ صدور باشد) ،چک وعده دار اطلاق میگردد .

از حیث دارنده چک ، ممکن است چک در وجه حامل (یعنی هر کس لاشه چک در ید او باشد دارنده محسوب میگردد)، و یا چک وجه شخص معین (یعنی شخص معینی دارنده چک تعیین شده است) و یا چک به حواله کرد شخص معین (یعنی شخص معینی که چک در وجه او صادر شده حق ظهر نویسی و انتقال چک به دیگری را داشته باشد) صادر گردد.

تنها دارنده چک میتواند به بانک مراجعه و درخواست پرداخت وجه چک را بنماید .بنابر این دارنده چک شخصی است که چک در وجه او صادر گردیده یا به نام او پشت نویسی (ظهر نویسی) شده یا حامل چک (در چکهایی که در وجه حامل صادر میگردد) و یا قائم مقام قانونی این اشخاص مانند ورثه و …

نوع چک

در قانون صدور چک انواع مختلفی برای چک ذکر گردیده که شامل:

چک عادی (چکی که اشخاص عهده بانکها به حساب جاری خود صادر و دارنده تضمینی جز اعتبار صادر کننده آن ندارد
چک تایید شده (چکی که اشخاص عهده بانک ها به حساب جاری خود صادر و توسط بانک پرداخت وجه آن تایید میشود)
چک تضمین شده (چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین میشود)
چک مسافرتی (چکی که توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب بانک یا توسط نمایندگان یا کارگزاران آن پرداخت میگردد).

پشت نویسی جک ( ظهر نویسی چک ) و انتقال چک به دیگری

انتقال چک به دیگری از طریق پشت نویسی چک (ظهر نویسی چک )صورت میپذیرد به این معنی که شخصی که چک در وجه او صادر شده یا شخصی که دارنده چک محسوب میگردد، پشت چک را امضا نموده و آن را به شخص دیگری انتقال میدهد.در این صورت صادر کننده چک به همراه ظهر نویس ، به طور تضامنی در قبال دارنده جدید چک مسئول پرداخت وجه آن میباشند ، به این معنی که دارنده جدید چک میتواند هم به صادر کننده و هم به شخصی که پشت چک را امضا نموده بابت کل وجه چک مراجعه نماید به این نوع پشت نویسی چک را ،ظهر نویسی برای انتقال میگویند .

داوری نیکان

ممکن است امضای پشت چک (ظهر نویسی) از سوی شخصی باشد که قصد ضمانت از صادر کننده یا دارنده قبلی چک ،را داشته باشد و به عنوان ضامن پرداخت وجه چک ، ظهر ان را امضا کند ، به این نوع ظهر نویسی ، ظهر نویسی برای ضمانت تعبیر میشود و ضامن (ظهر نویسی برای ضمانت) تمام مسئولیت های صادر کننده چک یا شخصی که از او ضمانت کرده را ، در پرداخت وجه چک،خواهد داشت.

گفته شد که چک در تاریخ سر رسید و به محض ارائه به بانک باید کارسازی شده و وجه آن به دارنده چک پرداخت گردد. مع الاسف ملاحظه میگردد در موارد متعددی دارندگان چک با مراجعه به بانک مواجه با کسر موجودی حساب صادر کننده یا عدم مطابقت امضای موجود وی در بانک با امضای مندرج در چک و یا انسداد حساب ، شده و امکان وصول وجه چک را نمی یابند، در این موارد پیش بینی گردیده که بانک بایستی به درخواست دارنده چک، نسبت به صدور گواهی عدم پرداخت چک ( برگشت چک) اقدام نموده و طی برگه ای که به دارنده تقدیم میکند، دلیل برگشت چک ومشخصات کامل صاحب حساب و دارنده را قید و با ذکر تاریخ و شماره به دارنده تسلیم نماید.دارنده چک پس از اخذ گواهی عدم پرداخت چک بایستی دنبال بهترین و سریعترین راهکار قانونی جهت وصول و مطالبه وجه چک باشد که انتخاب این راهکار جز با مراجعه به وکیل متخصص چک برگشتی و اخذ مشاوره تخصصی از ایشان میسر نخواهد بود. سه راهکار و شیوه برای وصول وجه چک در مقررات پیش بینی گردیده که به شرح زیر است.اولین راهکار مطالبه وجه چک برگشتی از طریق اخذ حکم از دادگاه حقوقی دایر بر محکومیت مسئولین پرداخت وجه چک (در چک های قدیمی) و صدور اجرائیه برای چک (در چک های صیادی ) میباشد. دومین شیوه وصول وجه چک مراجعه به اجرای ثبت محل و پیگری وصول وجه چک از طریق این مرجع است و سومین شیوه نیز طرح دعوای کیفری صدور چک بلامحل میباشد که هر یک از این شیوه ها شرایط و مقررات مخصوص به خود دارد

مطالبه وجه چک از طریق دادگاه حقوقی

اولین راهکار برای مطالبه وجه چک، طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه چک از صادر کننده و سایر مسئولین پرداخت وجه چک (ضامن چک یا ظهر نویس چک ) میباشد .

در چک های قدیمی که در سامانه صدور یکپارچه چک (صیاد ) ثبت نشده اند ، دارنده چک یا وکیل وی میبایست جهت طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه چک، به همراه گواهی عدم پرداخت چک به یکی از دفاتر الکترونیک خدمات قضایی مراجعه نموده و با پرداخت هزینه دادرسی معادل 3.5 درصد وجه چک، دادخواست خود به طرفیت صادرکننده و یا ظهرنویس و ضامن چک (متفقا یا منفردا) را مطرح نموده و در این دفاتر به ثبت برساند .

این دفاتر پس از اخذ هزینه (در صورتی که تقاضای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی از سوی دارنده چک مطرح نشده باشد) اقدام به ثبت دادخواست مطالبه وجه چک و ارسال آن به دادگاه حقوقی مربوطه خواهند نمود. دادگاه پس از انجام روال و تشریفات قانونی (که حسب مورد در هر دعوا ممکن است متغیر باشد) اقدام به تعیین وقت رسیدگی نموده و در صورت محق تشخیص دادن دارنده، در مطالبه وجه چک، حکم بر محکومیت صادر کننده چک و سایر مسئولین پرداخت خواهد داد. پس از قطعیت حکم، دارنده میتواند نسبت به درخواست اجرای حکم اقدام و بر مبنای قانون اجرای احکام مدنی نسبت به توقیف اموال ،ممنوع الخروجی یا جلب بدهکار اقدام نماید.

مهلت های قانونی مطالبه وجه چک

لازم به ذکر است وجه چک بایستی از تاریخ سر رسید لغایت 15 روز، از طریق دارنده آن به بانک ارائه و درخواست پرداخت وجه آن مطالبه شود، همچنین دارنده چک بایستی ظرف مهلت یک سال از تاریخ سر رسید اقدام به طرح دعوای مطالبه وجه چک بنماید ،در این صورت هم صادر کننده و هم ظهر نویس (به عنوان انتقال) در قبال دارنده جدید به صورت تضامنی مسئول پرداخت وجه آن میباشند.

به تصریح ماده 315 قانون تجارت چنانچه دارنده چک ، مواعد مذکور در فوق را رعایت ننماید، دعوای وی در مقابل ظهر نویس (ظهر نویسی به عنوان انتقال) پذیرفته نخواهد شد. شایان ذکر است دعوای مطالبه وجه چک در هر صورت ،علیه صادرکننده و ضامن وی (ظهر نویس به عنوان ضمانت) باقی بوده و حتی اگر دارنده چک ،مواعد قانونی برگشت چک و طرح دعوا را رعایت نکند، میتواند علیه صادر کننده و ضامن (ظهر نویسی به عنوان ضمانت) طرح دعوای مطالبه وجه چک را بنماید.

مطالبه وجه چک های صیادی در قانون صدور چک جدید

در چک های جدید یا همان چک های صیادی، به حکم قانون صدور چک جدید مصوب سال 97 ، دیگر نیازی به تقدیم دادخواست مطالبه وجه چک و اخذ حکم محکومیت صادر کننده چک نبوده و دارنده چک به همراه گواهی عدم پرداخت صادره از بانک که البته بایستی شماره و کد رهگیری برای این گواهی عدم پرداخت از سوی بانک اخذ و در گواهی منعکس گردد ، مستقیما به دفاتر خدمات الکترونیک خدمات قضایی مراجعه نموده و درخواست صدور اجرائیه برای چک برگشت خورده علیه صادر کننده را از دادگاه درخواست خواهند نمود .

این درخواست در دفاتر خدمات قضایی به ثبت رسیده و پس از ثبت به دادگاه صالح ارجاع میگردد، دادگاه بلافاصله در صورت صحیح بودن درخواست بر مبنای مقررات قانونی پیش بینی شده ، اقدام به صدور اجرائیه و تشکیل پرونده اجرایی خواهد نمود.

دارنده چک پس از تشکیل پرونده اجرایی میبایست بر مبنای قانون اجرای احکام مدنی، نسبت به شناسایی و توقیف اموال مسئولین پرداخت وجه چک اقدام و در صورت دست نیافتن به اموالی جهت استیفای وجه چک، میتوانند تقاضای جلب مسئولین پرداخت وجه چک و ممنوع الخروجی وی را بنمایند.

وصول وجه چک از طریق اجرای ثبت

دومین راهکار برای کارسازی وجه چک برگشتی، به اجرا گذاشتن چک از طریق اجرای ثبت محل است. همانگونه که گفته شد یکی از مزایایی که قانونگذار برای چک در نظر گرفته شیوه های متعدد برای وصول وجه چک است و انتخاب یکی از این شیوه ها در بدو امر، یکی از مهمترین چالش هایی است که دارنده در پیش رو دارد تا سریعتر به وجه چک دسترسی یابد.

چک به عنوان یک سند لازم الاجرا شناخته شده و به همین واسطه قابلیت وصول وجه چک از طریق اجرای ثبت فراهم گردیده است.به این منظور دارنده چک میبایست به اجرای ثبت محلی که بانک طرف حساب صادرکننده چک در آن واقع است مراجعه نموده و درخواستنامه چاپی طبق نمونه موجود در ثبت را پر کرده و اصل و فتوکپی چک و برگشتی آن را ارائه نماید. لازم به ذکر است در این شیوه صرفا برای صادرکننده و صاحب حساب چک ، اجرائیه صادر خواهد شد و دارنده میتواند با لحاظ مقررات آیین نامه اجرایی مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مصوب87/6/11 نسبت به ممنوع الخروجی صادر کننده و توقیف اموال وی اقدام نماید.

در این شیوه امکان جلب صادر کننده وجود ندارد و چنانچه اموالی از صادر کننده چک جهت توقیف و استیفای وجه چک به دست نیاید همچنین چنانچه امضای صادر کننده مندرج در چک با امضای موجود در بانک، مطابقت نداشته باشد نمیتوان از این شیوه اقدام نمود و لاجرم بایستی از طرق دیگر متوسل به وصول وجه چک و عند الزوم جلب صادر کننده و سایر مسئولین پرداخت شد.

از دیگر شیوه های وصول وجه چک برگشت خورده ، شکایت کیفری چک بلامحل از صادر کننده چک میباشد، بر اساس اصل کلی صرفا چکهایی قابلیت شکایت کیفری دارند که چک حال و به عبارتی به روز باشند ، به این توضیح که صادر کننده چک بایستی در همان روزی که چک را صادر و تحویل دارنده مینماید بایستی وجه جهت کارسازی مبلغ چک در بانک موجودی داشته باشد ، لذا چنانچه چنین چکی تحویل دارنده شود و دارنده به بانک مراجعه و مواجه با کسر موجودی یا فقدان موجودی گردد و یا چک از حساب مسدود صادر شده باشد میتواند بر مبنای مقررات قانون صدور چک ، علیه صادر کننده طرح شکایت چک بلا محل نماید.لازم به توضیح است بر مبنای مقررات موجود اگر چک صادره وعده دار (حتی یک روزه) باشد یا به صورت چک سفید امضا صادر شده باشد یا در متن چک وصول آن منوط به تحقق شرطی شده و یا در متن چک قید شده باشد چک بابت تضمین انجام تعهد یا معامله است و همچنین وقتی ثابت شود که فی الواقع وصول چک صادر شده ، منوط به تحقق شرطی بوده یا بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی بوده (هر چند در متن چک قید نشده باشد) در این صورت چنین چکی امکان شکایت کیفری علیه صادر کننده نخواهد داشت.همچنین در صورتی که ثابت شود چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد ، در این صورت شکایت کیفری ممکن نخواهد بود و در صورتی که بعد شکایت ، چنین اموری اثبات گردد ، پرونده شکایت مختومه شده و دارنده بایستی از طریق دیگری وصول وجه چک را درخواست نماید.

چنانچه دارنده چک بخواهد اقدام به شکایت کیفری چک بلامحل علیه صادر کننده بنماید ، بایستی به یکی از دفاتر الکترونیک خدمات قضایی مراجعه نموده و با ثبت شکایت کیفری خود در این دفاتر ، پرونده به دادسرای مربوطه ارسال گردد .